10. Paneel: Peutingerkaart

Een eeuwenoude bron die ons veel kan vertellen over het Romeinse wegennet is de Tabula Peutingeriana, ook wel Peutingerkaart genoemd. Dit is een kopie van een Romeinse wegenkaart die het rijk weergeeft ten tijde van keizer Augustus (27 v. Chr. tot 14 n. Chr.). Deze is tot in de vierde of vijfde eeuw bijgewerkt en genoemd naar de man die de kaart erfde in 1508: de humanist Konrad Peutinger (1465-1547).

Op een rol perkament van 34 cm hoog en 6,82 meter lang zijn de belangrijkste wegen en plaatsen in het Romeinse rijk afgebeeld: vanaf de Noordzee tot ver in India. Omdat de hele Romeinse wereld op een smalle kaart moest worden weergegeven, is het een schematische voorstelling die erg afwijkt van de kaarten zoals we die nu kennen. Hierdoor kon de kaart wel gemakkelijk worden opgerold en meegenomen op reis.

Het continent is op de kaart dan ook bijna onherkenbaar: het bestaat uit één groot langgerekt lint aan wegen, rivieren en steden. Aangezien de kaart begint in het westen, zouden op het eerste stuk Spanje en Groot-Brittannië te zien moeten zijn. Dit deel mistte helaas al in 1508, waardoor de kaart begint in Nederland. Met een beetje moeite zijn de Romeinse plaatsen in ons land, langs de Maas en de Rijn, te herkennen. De Peutingerkaart toont steden, forten, rivieren en gebergten en vermeldt zelfs afstanden. Ook Ceuclum (Cuijk) komt op de kaart voor, gelegen tussen de steden Noviomagi (Nijmegen) en Atuatuca-Tungrorum (Tongeren). Op alle plekken zijn ook daadwerkelijk Romeinse resten opgegraven, wat laat zien dat de kaart een goede weergave is van het Romeinse Rijk.

De originele kopie van de kaart bestaat uit elf aan elkaar gelijmde stukken perkament, maar is in de loop van de eeuwen nogal beschadigd. Zo zijn er gaten in gevallen en stukken van afgebrokkeld. Ook is de groene kleurstof, die is gebruikt om het water mee aan te duiden, zwart uitgeslagen. Het origineel is te vinden in Wenen, maar in de loop van de eeuwen zijn er ook verschillende kopieën gemaakt. Hiervan bevindt zich er één in de collectie van het Museum het Valkhof in Nijmegen.

Bekijk de onderstaande video als je meer wilt weten over de Peutingerkaart. Of bestudeer de kaart zelf tot in detail via deze website.